Η ομιλία του Μεγάλου Ιμάμη του Αλ-Άζχαρ στην Πορτογαλία, 2018

Εν ονόματι του Αλλάχ του Πανελεήμονος και του Πολυφιεύσπλαχνου

Οι θρησκευτικές αξίες και η κρίση των σύγχρονων κοινωνιών

Η ομιλία μου, την οποία είμαι στην ευχάριστη θέση να παρουσιάσω σήμερα, εμπίπτει στις δραστηριότητες της ευθύνης του Αλ-Άζχαρ και του Συμβουλίου των Γερόντων Σοφών Μουσουλμάνων στις προσπάθειές τους, να εδραιώσουν την αρχή του «διαλόγου Ανατολής-Δύσης». Προσπαθώντας να την υλοποιήσουμε επί τόπου σε διάφορες πρωτεύουσες της Ευρώπης, της Αφρικής και της Ασίας.

Ο Στόχος αυτών των δραστηριοτήτων, είναι να οικοδομήσουμε πολιτισμικές γέφυρες γνωριμίας ανάμεσα στον άνθρωπο και τον συνάνθρωπό του. Δεν έχει σημασία το πόσο μεγάλες και ευρείες  είναι οι διαφορετικές καταγωγές, οι διαφορετικές γλώσσες, θρησκείες και τα διάφορα δόγματα και οι ιδιαιτερότητες των πολιτισμών, εθίμων και παραδόσεων, εφ’ όσον υπογραμμίζουμε τα κοινά θρησκευτικά στοιχεία, τα οποία είναι πολλά  μεταξύ των πιστών των μονοθεϊστικών θρησκειών. Ακόμη μεταξύ των μη-πιστών, που τρέφουν σεβασμό στις θρησκείες  και γνωρίζουν τον σημαντικό ρόπλο τους στον έλεγχο της πορείας του σύγχρονου κόσμου, και τον ρόλο που έχουν στο να τον επανατοποθετήσουν στη σωστή του πορεία. Αφού έχασε σχεδόν την «πυξίδα», και εκτροχιάστηκε από  το δρόμο του, και ήταν πιο κοντά στην «ηθική αυτοκτονία», και στο να βυθιστεί σε απέραντο χάος, που δεν την γνώρισε ποτέ πριν η ιστορία της ανθρωπότητας.

Κυρίες και κύριοι

Ίσως είναι γνωστό πλέον για όλους Ανατολικούς και Δυτικούς, ότι ο σύγχρονος κόσμος μας – σήμερα, περνάει από πολλές ασφικτικές κρίσεις, με επίκεντρο την οικονομική κρίση, που έχει διασκορπίσει τη φτώχεια, την πείνα, την ανεργία μεταξύ των νέων και το χρέος. Τη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ των πλουσίων και των φτωχών, την περιβαλλοντική κρίση, τη σύγχρονη διεθνή πολιτική κρίση και τους πικρούς καρπούς της διεθνούς σύγκρουσης και πόλωσης και τον αγώνα για την κυριαρχία, «και την διάδωση του χάους, τη πτώση της οικογένειας και την περιθωριοποίηση της γυναίκας[1]. Και άλλες κρίσεις και δεινά των ηθικών, κοινωνικών, ανθρωπιστικών και των ασθενειών που πλήττουν τον άνθρωπο του εικοστού πρώτου αιώνα, πέρα από την αίσθηση της απελπισίας και της απογοήτευσης που τον πλήττουν, και που του ματαιώνουν τις απολαύσεις της ζωής, τη ψυχική ηρεμία και την γαλήνη της συνείδησης.

Οι κρίσεις αυτές έχουν ωθήσει τους σοφούς της Δύσης, τους ανθρώπους της θρησκείας, και τους επιστήμονες της, να σταθούν και να σκεφτούν αυτόν τον κίνδυνο, που εμφανίζεται σήμερα στον ορίζοντα του κόσμου, όπως τα μαύρα σύννεφα που προειδοποιούν για καταστροφή και κατακλυσμό. Έχουν ξανεκτιμήσει την κατάσταση, και έχουν διοργαώνσει διεθνή συνέδρια, και κυρίως το δεύτερο συνέδριο των θρησκειών,στο οποία οι εκπρόσωποι των διαφόρων θρησκειών καλέσαν για την υιοθέτηση αυτού που είναι γνωστό ως "παγκόσμια ηθική". Για να οικοδομήσουμε ένα νέο παγκόσμιο σύστημα, που θα μας βγάλει από αυτή την κρίση, και θα βασιστεί στις εξής αυστηρές οδηγίες: «Να ακολουθήσει μια κουλτούρα μακριά από την βία και και να σεβαστεί όλα τα έμβια όντα, μια κουλτούρα αλληλεγγύης και ενός δίκαιου οικονομικού συστήματος, μια κουλτούρα ανοχής και ισότητας και εταιρικής σχέσης μεταξύ ανδρών και γυναικών».[2]

Το καλό που περιέχει  αυτή η δήλωση, ότι επικεντρώνει την προσοχή στην σημαντικότητα του ρόλου που μπορεί να διαδραματίσουν οι θρησκευόμενοι στην οικοδόμηση ενός νέου παγκόσμιου συστήματος, καλώντας για την αποκατάσταση μιας διαρκούς ειρήνης, μεταξύ των θρησκευόμενων πρώτα, πριν την διαδώσουν μεταξύ των ανθρώπων. Ετσι ώστε, να μην ισχύει στην περίπτωσή τους η παροιμία: «ούκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος». Η δήλωση κατέληξε με τη διαπίστωση ότι, δεν μπορεί υπάρχει ειρήνη στον κόσμο χωρίς να υπάρχει πρώτα ειρήνη μεταξύ των θρησκειών, και να επικρατήσει ο σεβασμός μεταξύ τους, και ειρήνη μεταξύ των θρησκειών,δεν δύναται χωρίς διάλογο μεταξύ τους. Επίσης, δεν μπορεί να συνεχίσει η επιβίωση και η ύπαρξη της ανθρωπότητας, χωρίς παγκόσμια ηθική.

Συμφωνούμε πλήρως αυτά στα θέματα, εάν πρόκειται να καλέσετε να εφαρμοστεί ηθική των θρησκειών στην πραγματικότητα των ανθρώπων, και να ελεγχθούν οι συμπεριφορές τους, γιατί καθώς φέρει τεράστια ηθική ισορροπία, είναι ικανή να επιβάλλει τη δικαιοσύνη και τη ισότητα, με επίκεντρο  την «ειρήνη», και πρέπει να επενθυμίσουμε συνεχεία την ανάγκη για ειρήνη στις ζωές των ανθρώπων.

Η ανάγκη να επικρατήσει η ειρήνη πρώτα ανάμεσα στις θρησκείες, πρέπει να αναφέρεται στην αρνητική συνέπεια που θα έχουμε, σε περίπτωση που δεν συμβεί αυτό. Η ανάγκη να σταματήσουν οι πόλεμοι που έχουν πυροδοτήσει οι θρησκείες και την ευθύνη που φέρουν για την αιματοχυσία, και αυτό επιβεβαιώνει το παλιό κληρονομικό επιχείρημα που υπογραμμίζει ότι: «η θρησκεία είναι αιτία κάθε πολέμου». Θαρρών ότι οι θρησκευόμενοι άνθρωποι, παρά τις διαφορετικές θρησκευτικές τους πίστες, δεν δέχονται τέτοιες σκέψεις ούτε τις υιοθετούν. Αντιθέτως, υιοθετούν και πιστεύουν αντίθετες σκέψεις. Θεωρούν δηλαδή ότι η έλλειψη της «θεϊκής θρησκείας» ή ο αποκλεισμός της και η περιθωριοποίησή της και υποτίμησή της ή η αντιμετώπιση της πίστης στο Θεό με  σαρκασμό και ειρωνεία, και η εγκατάλειψη των θρησκευτικών ηθών, είναι η αιτία των πολέμων, και ήταν η αιτία που προκάλεσε πολέμους τον προηγούμενο αιώνα, και στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα,  τον αιώνα της επιστήμης και της προόδου, τον αιώνα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των διεθνών αιθηκών ειρήνης. Δεν αμφισβητούμε ότι στους  φρικιαστικούς πολέμους, που έχουν ξεσπάσει εδώ και δεκαετίες, έχει χρησιμοποιηθεί η θρησκεία με στόχο να νομιμοποιηθούν οι πόλεμοι, αλλά η θρησκεία ήταν το πρώτο θύμα αυτών των πολέμων και ο μεγαλύτερος χαμένος στις.

Επιτρέψτε μου, κύριοι επιστήμονες να εκφράσω την μεγάλη μου έκπληξη, να ριωθεί  ο εξής ισχυρισμός: «Η θρησκεία είναι η αιτία κάθε πολέμου» στις σκέψεις των νέων μας ανθρώπων, ακόμη και στις σκέψεις πολλών ηλικιωμένων μας, και αυτό τους οδηγεί να πιστεύουν ότι η ανθρωπότητα δεν έχει άλλον τρόπο μπροστά της, για να απολαύσουν την ειρήνη και να υπάρχει κοινή συμβίωση, παρά τον αποκλεισμό της θρησκείας από όλα τα σημεία καθοδήγησης στη ζωή των ανθρώπων, και από την κοινωνική σκηνή, και να  μετατρέπεται σε ατομική υπόθεση, που δεν θα υπερβαίνει την καρδιά του πιστού, για να μην έχει καθόλου επιρροές, μικρές ή μεγάλες, στη συμπεριφορά των κοινωνιών. Αυτό  έχει ενθαρρύνει την πεποίθηση να ανοίξει τις πόρτες του αθεϊσμού στη νεολαία μας, και έχει χάσει ο σύγχρονος άνθρωπος μαζί με την θρησκεία,  το πιο πολύτιμο αγαθό που κατέχει ως ον «Ηθικό» χάρη στην καταγωγή και τη φύση του. Το επιστημονικό επιχείρημα καθορίζει ότι το φαινόμενο, το οποίο έχει παραπάνω από μια αιτία, δεν είναι σωστό να ερμηνεύεται αποκλειστικά με βάση μιας και μόνο αιτίας.

Το φυσιολογικό της ιστορικής έρευνας, στο παρελθόν και στη σύγχρονη εποχή, επιβεβαιώνουν ότι «η θρησκεία», από μόνη της, δεν αρκεί  για να εξηγήσει το ξέσπασμα του πολέμου, και ότι είναι οι πολλαπλές και αλληλένδετες αιτίες των πολέμων, και είναι μπερδεμένες μεταξύ τους και κατανέμονται μεταξύ των ψυχολογικών και κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών αιτιών. Υπάρχουν και άλλες συγκρούσεις, εκτός από εκείνη της θρησκευτικής σύγκρουσης, η σύγκρουση που γίνεται για την αγάπη της εξουσίας και της δύναμης.Υπάρχει επιθυμία να λεηλασήσει κανείς τους σαρωτικούς πόρους των άλλων, και υπάρχει αγάπη του για την κυριαρχία. Υπάρχει επίσης το εμπόριο όπλων και οι εκείνο που απαιτούν από  παράλληλες πολιτικές που δημιουργούν εστίες έντασης μεταξύ των ασφαλών ανθρώπων.[3]

Μερικοί άνθρωποι μπορεί να πιστεύουν ότι αυτό που σας διαβάζω, είναι, στις καλύτερες περιπτώσεις- επαινεσμός των θρησκειών. Εχουμε ακούσει τόσα πολλά, και ότι η ζωή μας  προχωράει όπως επιθυμούμε εμείς, χωρίς την ανάγκη για ηθικά κριτήρια και δόγματα πίστης και για μεταφυσικές. Αλλά αυτή η σκέψη, και οι όμοιές της,στις καλύτερες συνθήκες τους, αγνοούν μόνο την ανθρώπινη πραγματικότητα, και πάσχουν από ελλείψεις στην κατανόηση τους και από την έλλειψη να υποστούν τις συνέπειες και να φέρουν τις ευθύνες, Πρώτα απ 'όλα: Η κατανόηση του άλλου και να του παρέχεται η υποστήριξη για να αποκτήσει πλήρως τα δικαιώματά του, κυρίως  το δικαίωμα στη ζωή και να ζήσει ο άνθρωπος ειρηνικά. Αυτό είναι ένα επιχείρημα για την ανάγκη που υπάρχει για τη   «θρησκεία», και την σημαντικότητά της στη ζωή των ανθρώπων. Είναι η μόνη δύναμη που προστατεύει τους άνθρωπους που πιστεύουν, για να μην πέσει με ευκολία σαν θύμα των ατομικών επιθυμιών, με στόχο να κλειστεί μέσα στον ίδιο του τον εαυτό, και χτίζει την ευτυχία πάνω στα συντριμμία των άλλων. Η θρησκεία αποτελεί το κάλεσμα της ευθύνης και της συνείδησης, και να φέρουν τις συνέπειές τους. Ισχυρίζομαι ότι αυτό το «ήθος», είναι η ισορροπία της διάκρισης και το πρότυπο της σωστής προόδου των ατόμων καθώς και των κρατών και των λαών.

Δίνει ως παράδειγμα το κάλεσμα που κάνει η θρησκεία την οποία πιστεύω, που εξισώνει τον πόλεμο που γίνεται για την υπεράσπιση των δικαιωμέτων των αδύναμων ανθρώπων, με εκείνον τον πόλεμο που γίνεται για χάρη του Αλλάχ.[4] Το Κοράνι αναφέρει, «δίνεται η άδεια σε εκείνους που μάχονται [να πολεμήσουν], διότι έχουν αδικηθεί, και ο Αλλάχ έχει τη δύναμη να τους παρέχει την νίκη. Εκείνοι που εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους, άδικα, μόνο και μόνο επειδή λένε ο Θεός μας είναι ο Αλλάχ. Και αν δεν υπήρχε μια ομάδα ανθρώπων που να αντιμετωπίσει την άλλη, θα είχαν καταστραφεί συναγωγές, εκκλησίες και τεμένη, οπου δοξάζεται πολύ το όνομα του Αλλάχ. Ο Αλλάχ υποστηρίζει εκείνον που υποστηρίζει [τη θρησκεία του]. Ο Αλλάχ είναι Παντοδύναμος και Υπερπερήφανος», (αλ-Χάτζ, 39- 40).

Το κορανικό εδάφιο τονίζει ότι, ο πόλεμος στο Ισλάμ γίνεται για την υποστήριξη των αδέναμων και των αδικημένων, και την βοήθειά τους για να αποκτήσουν το δικαίωμα μιας ασφαλούς ζωής, όπως οι άλλοι άνθρωποι. Ένας υγιής νους δεν πρόκειται να αμφισβητήσει το δικαίωμα αυτό σε κανέναν. Ο πόλεμος, καθώς αναφέρεται στο εδάφιο, γίνεται για την υπεράσπιση των θρησκειών απέναντι στους ειδωλολάτρες και τους άπιστους. Ο πόλεμος δεν γίνεται για να εξασφαλίσουν οι μουσουλμάνοι την θρησκευτική τους ελευθερία, αλλά και για την θρησκευτική ελευθερία των άλλων.

Ο Ίμπν Αμπάς αφηγήθηκε ότι οι μουσουλμάνοι πρέπει να υπερασπίζονται στους άχλ αλ-Δέμμα (οι αλλόθρησκοι που ζουν στην ισλαμική επικράτεια και απολαμβάνουν την ισλαμική προστασία)[5].

Μερικοί ερμηνευτές διερωτήθηκαν για τον λόγο που εντάσσονται οι συναγωγές και οι εκκλησίες υπό την ισλαμική προστασία. Η απάντηση είναι ότι αυτοί οι χώροι είναι χώροι που συγκετρώνονται οι πιστοί άνθρωποι, παρά τις θρησκευτικές τους διαφορές.

Η προστασία των χωρών αυτών, κατά την εποχή του Προφήτη, έγινε για να μην καταστραφούν, διότι ήταν χώροι που δοξαζόταν το όνομα του Αλλάχ, και δεν ήταν οι πιστοι των χώρων αυτών, ίδιοι με τους ειδωλολάτρες.[6] Το εδάφιο καθώς φαίνεται, τονίζει την υπεράσπιση των χώρων λατείας των αλλόθρησκων.

Αυτές τις ερμηνείες που σας αγορεύω, δεν είναι για να σας κολακεύσω, αλλά είναι ερμηνείες που έγιναν κατά τη ζωή του ίδιου του Προφήτη, τον έβδομο αιώνα μ.Χ., τις οποίες έμαθαν και οι μουσουλμάνοι, και τις μετέφεραν κατά τη διάβα των εποχών, και εφάρμοζαν την ερμηνεία του ξαδέλφου του Προφήτη του Αμπντουλλάχ Ίμπν Αμπάς, και μετά τις ερμηνείες του αλ-Τάμπαρυ τον τέταρτο αιώνα μ.Η. και του Ιμάμη αλ-Ράζυ τον έβδομο αιώνα μ.Η. και τις ίδιες ερμηνείες έμαθα και εγώ όταν υπήρξαν φοιτητής στις δεκαετίες του σαράντα και του πενήντα, και τις ίδιες ερμηνείες διδάσκουμε στους φοιτητές μας στη Θεολογική Σχολή.

Αυτό που θέλω να τονίσω από αυτή την ομιλία, είναι ότι η ηθική που βασίζεται στις θρησκείες, είναι η ηθική που μπορεί να  αντισταθεί σε εκείνη την υλιστική ηθική, που ξεπέρασε τη θρησκεία και την νίκησε. Έχουν περάσει  τώρα περισσότερο από δύο αιώνες και ακόμα η υλιστική ηθική παραβιάζει τα όρια της θρησκείας, και έχει προκαλέσει μια σειρά πολέμων, που έχουν χαθεί χιλιάδες χιλιάδες ζωές. Δεν μιλώ για τους δύο παγκόσμιους πολέμους ή άλλους πολέμους του περασμένου αιώνα στην Ευρώπη και αλλού, αλλά εγώ μιλάω για παράλογους πολέμους που πρόσφατα ξέσπασαν στις χώρες μας, αλλά μιλάω για την χώρα που έχουν καταστρέψει το ολοκληρωτικά μέσα σε λίγες ώρες και, στη συνέχεια, την έχουν αφήσει συντρίμμια μέχρι σήμερα.Μιλάω για τον πόλεμο του Ιράκ το 2003, ο οποίος άφησε πίσω του τραγωδίες και πόνους και τις λύπες που δεν τελειώνουν. Μιλάω για τον πόλεμο στη Συρία, που δεν είναι όπως τον παρουσιάζουν, ως συχταριστικός πόλεμος μεταξύ των σουνιτών και σιιτών, αλλά είναι ένας πόλεμος μεταξύ δυο παγκόσμιων δυνάμεων, που βρήκαν στην χώρα αυτή την αγορά που θα εξάγουν τα όπλα τους που ευθύνονται για αιματοχυσία. Μιλάω για τους  ιερούς μας και σας τόπους στην Παλαιστίνη, και αυτό που αντιμετωπίζουν σήμερα από τυραννία και διωγμό και εξόντωση. Το ίδιο μπορούμε να αναφέρουμε για την Υεμένη , την Λιβύη και άλλων χωρών. Μιλάω για την περιοχή εκείνη που μετατράπηκε σε λέμνη αίματος, σε έναν χώρο ασθενειών και φτώχειας, και σε πεδίο πειράματος θανατοφόρων όπλων.

Όλες αυτές οι φρικτές τραγωδίες που τυραννούν και βασανίζουν τους λαούς της Μέσης Ανατολής κρύβεται πίσω τους μια βασική αιτία η οποία είναι ότι ο δυτικός άνθρωπος έχει σημειώσει μεγάλη εξέλιξη και έχει αποκτήσει την εξουσία και την δύναμη,και τα μέσα του συγχρονισμού που ξεκίνησε αιχμηρά τη ρήξη με τη θρησκεία και στη συνέχεια γύρισε την πλάτη του στην ανθρώπινη κληρονομιά που κατέχει θησαυρούς από τη σωστή γνώση και τη ηθική που βασίζονται στη  θεία αποκάλυψη. Σε αυτόν τον νέο συγχρονισμό, έχει χάσει ο  άνθρωπος την πραγματική του ταυτότητα και άλλαξε το πιστεύω του. Έχει αλλοιωθεί από  «ένα ον σώας τας φρένας», και έγινε «υλιστικό ον», δεν έχει χάσει τα αισθήματά του, και πλέον δεν αισθάνεται τον πόνο  του άλλου και την μιζέρια και τη δυστυχία του. Όμως η καρδιά του είναι δεμένη με την βιομηχανία και την οικονομία και την αγορά.[7]

Κύριοι!

Δεν θέλω να σας βαρύνω περισσότερο, αλλά θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι δεν ήρθα εδώ για να επαινέσω το Ισλάμ μπροστά σας, αλλά για να σας επιβεβαιώσω ότι το Ισλάμ είναι ανοιχτό σ’ όλες τις θρησκείες. Δεν υπάρχουν διάσπαρτες θρησκείες και διαφορετικές, αλλά υπάρχει μια θρησκεία του Θεού που κηρύχτηκε από όλους τους προφήτες και αγγελιοφόρους από τον Αδάμ και μέσω του Νώε, του Αβραάμ, του Μωυσή και του Ιησού και τέλος του Μουχάμμαντ, την ειρήνη και την ευλογία του Αλλάχ να έχουν αυτός και οι σύντροφοί του. Σημειωτέον είναι αυτό που διαβάζουμε στο Ιερό μας Βιβλίο που χαρακτηρίζει την Τορά και το Ευαγγέλιο ότι περιέχουν φως και καθοδήγηση. Επίσης ότι το Κοράνι υποστηρίζει αυτά το δυο Βιβλία, και ότι οι Προφήτες είναι αδέλφια που καλούν στην ίδια θρησκεία, ενώ έχουν διαφορετικές νομοθεσίες που αφορούν τις απαγορεύσεις και τα επιτρεπτά, που έχουν σχέση με τον χώρο και τον χρόνο, και που αλλάζουν από την νομοθεσία στην άλλη. Πιστεύουμε ότι ο κύριός μας ο Ιησούς, την ειρήνη να έχει, είναι Απεσταλμένος του Αλλάχ και είναι ο λόγος του Θεού στην Μαριάμ. Αναγνώσκουμε επίσης στο Κοράνι ότι οι Χριστιανοί τρέφουν στοργή στους μουσουλμάνους, και ότι στις καρδιές τους τρέφουν έλεος, όπως αναφέρει, «και κάναμε να υπάρχει έλεος και στοργή στις καρδιές εκείνων που τον πιστεύουν», (αλ-Χαντίντ, 27).

Η ισλαμική ιστορία καταγράφει τις καλές σχέσεις μεταξύ των μουσουλμάνων και χριστιανών από την αρχή της ισλαμικής ιστορίας. Είναι γνωστό ότι οι μουσουλμάνοι, αφούς τους βασάνισαν οι ειδωλολάτρες, μετανάστευαν στην Αιθιοπία, μια χριστιανική χώρα και ο βασιλιάς της ήταν χριστιανός. Έχουν μεταναστεύσει στην Αιθιοπία δυο φορές, όπου βρήκαν μεγάλη γενναιοδωρία και προστασία, και τους έδωσε ασφάλεια για την θρησκευτική του πίστη, και τους φύλαξε από την καταδίωξη των ειδωλατρών στην Μέκκα.

Την ειρήνη και την ευλογία του Αλλάχ να έχετε.

26 Τζουμάντα, 1439 – 14 Μαρτίου, 2018

Ο Μεγάλος Ιμάμης / Άχμαντ αλ-Ταγιέμπ

خطبة د. عباس شومان، وكيل الأزهر يوم الجمعة  ١٣ ابريل ٢٠١٨ من جامع الملك الفيصل وجود الله تعالى في القرآن الكريم (من كتاب مقومات الإسلام- لفضيلة الإمام الأكبر)