Kujitolea ni dhana muhimu katika Uislamu, inayojumuisha utoaji wa muda, mali, na juhudi kwa ajili ya manufaa ya jamii na kutafuta radhi za Mwenyezi Mungu. Katika muktadha wa kisiasa, kujitolea kunachukua nafasi ya kipekee kama njia ya kuendeleza haki za kijamii, mshikamano wa kijamii, na ushiriki wa raia katika maendeleo ya jamii. Makala hii inachambua dhana ya kujitolea katika Uislamu na jinsi inavyohusiana na muktadha wa kisiasa, ikitoa mifano ya kihistoria na ya kisasa.

 Maana ya Kujitolea katika Uislamu

Katika Uislamu, kujitolea ni tendo la ibada linaloambatana na nia safi (ikhlās) na lengo la kupata radhi za Mwenyezi Mungu. Qur'an na Hadith zinaelekeza Waislamu kusaidiana katika mambo ya kheri na kuzuia maovu:

" Na saidianeni katika wema na uchamngu. Wala msisaidiane katika dhambi nauadui…" (Al-Ma’idah:2)

Mtume Muhammad (SAW) alisema:

"Mwenye kuondoa dhiki ya Muislamu, Mwenyezi Mungu atamwondolea dhiki miongoni mwa dhiki za Siku ya Kiyama..." (Sahih Muslim)

Kujitolea kunajumuisha vitendo kama kusaidia masikini, kutunza yatima, kutoa elimu, na kushiriki katika shughuli za kijamii kwa ajili ya ustawi wa jamii.

Misingi ya Kiislamu ya Kujitolea

a. Zakat na Sadaqah

Zakat ni nguzo ya tano ya Uislamu inayowajibisha Waislamu kutoa sehemu ya mali yao kwa ajili ya masikini na wahitaji. Sadaqah ni utoaji wa hiari unaohimiza moyo wa kujitolea na huruma kwa wengine. Hii inaonyesha umuhimu wa kusaidia jamii na kuondoa tofauti za kijamii.

b. Waqf (Mfuko wa Hisani)

Waqf ni taasisi ya Kiislamu inayohusisha utoaji wa mali kwa ajili ya matumizi ya kijamii kama elimu, afya, na huduma nyingine za jamii. Mfano wa kihistoria ni wakati wa Khalifa Umar ibn al-Khattab, ambapo alianzisha waqf kwa ajili ya kusaidia masikini na wasafiri.

c. Maslaha (Manufaa ya Umma)

Maslaha ni dhana ya kisheria katika Uislamu inayoruhusu maamuzi kufanywa kwa kuzingatia manufaa ya umma. Hii inahusiana na kujitolea kwa kuwa vitendo vya kujitolea vinapaswa kulenga kuleta manufaa kwa jamii nzima.

Kujitolea na Muktadha wa Kisiasa

a. Ushiriki wa Raia

Kujitolea kunahamasisha ushiriki wa raia katika masuala ya kijamii na kisiasa. Kwa mfano, Waislamu wanahimizwa kushiriki katika maamuzi ya jamii kupitia shura (mashauriano), ambayo ni msingi wa demokrasia ya Kiislamu.

b. Kuzuia Dhuluma na Kukuza Haki

Uislamu unahimiza kupinga dhuluma na kuendeleza haki. Kujitolea katika harakati za kijamii na kisiasa ni njia ya kutekeleza wajibu huu. Qur'an inasema:

"Na mna nini msipigane katika Njia ya Mwenyezi Mungu na ya wale wanao onewa, wanaume na wanawake nawatoto, ambao husema: Mola Mlezi wetu! Tutoe katika mji huu ambao watu wake ni madhaalimu, na tujaalie tuwe na mlinzi anaye toka kwako, na tujaalie tuwe nawa kutunusuru anayetoka kwako" (An-Nisaa:75)

Faida za Kujitolea katika Jamii ya Kiislamu

a. Kuimarisha Mshikamano wa Jamii

Kujitolea kunaleta mshikamano na umoja katika jamii kwa kuwa watu wanashirikiana katika shughuli za maendeleo na kusaidiana katika matatizo.

b. Kukuza Maadili na Uadilifu

Kwa kujitolea, watu hujifunza maadili kama huruma, uvumilivu, na uadilifu, ambayo ni muhimu kwa maendeleo ya jamii.

c. Kuendeleza Elimu na Afya

Mashirika ya kujitolea huchangia katika kuendeleza sekta za elimu na afya kwa kutoa huduma kwa wale wasio na uwezo wa kumudu gharama.

Changamoto na Fursa za Kujitolea katika Muktadha wa Kisiasa

a. Changamoto

• Ukosefu wa rasilimali na msaada wa kifedha.
• Vikwazo vya kisiasa na kisheria vinavyodhibiti shughuli za mashirika ya kujitolea.
• Kutokuelewana kati ya mashirika ya kujitolea na serikali.

b. Fursa

• Kuimarisha ushirikiano kati ya mashirika ya kujitolea na serikali kwa ajili ya maendeleo ya jamii.
• Kuwezesha vijana kushiriki katika shughuli za kijamii na kisiasa kupitia kujitolea.
• Kutumia teknolojia na mitandao ya kijamii kuhamasisha na kuratibu shughuli za kujitolea.

Kujitolea, Mapambano Dhidi ya Ugaidi, na Maadili ya Kiislamu

Katika dunia ya leo, kujitolea kunaweza kufasiriwa kwa njia tofauti – kutegemea dhamira ya tendo, mazingira, na madhumuni yake. Wakati mwingine dhana ya kujitolea hutumiwa vibaya, hasa na makundi yenye misimamo mikali ambayo hujihalalishia vitendo vya kigaidi kwa kutumia matamshi ya kidini. Hali hii inaleta hitaji la kulinganisha dhana halisi ya kujitolea katika Uislamu dhidi ya itikadi potofu za makundi ya kigaidi.

Kujitolea katika Uislamu si Ugaidi

Uislamu unakataza kabisa ugaidi na mauaji ya watu wasio na hatia. Qur’an inasisitiza:

“...Mwenye kumuua mtu asiye na hatia ni kama ameua watu wote...” (Qur'an 5:32)

Makundi kama Al-Qaeda, ISIS, na mengine yanayojinadi kama ya Kiislamu, yamepotosha maana ya kujitolea kwa kutumia vijana na watu wa kawaida kama "mashahidi" kwa ajili ya mashambulizi ya kujitoa mhanga. Vitendo hivyo si sehemu ya kujitolea halali ya Kiislamu, bali ni dhuluma.

Kwa hivyo, kujitoa mhanga kwa kuua raia wasiokuwa na hatia si kujitolea – bali ni jinai ya kidini na kibinadamu.

b. Kujitolea Halali kama Njia ya Kupambana na Ugaidi

Njia ya halali ya Kiislamu ya kujitolea ni kushiriki katika:

• Elimu ya amani na kuhamasisha maelewano.
• Huduma kwa wahanga wa ugaidi na vita.
• Kukemea misimamo mikali kupitia njia za elimu, vyombo vya habari na harakati za kiraia.

Mashirika kama Muslim Aid au Islamic Relief Worldwide hutoa misaada kwa waathirika wa migogoro bila kushabikia vurugu – hii ni mfano wa kujitolea kinaganaga na kwa misingi ya Kiislamu halisi.

Hitimisho

Dhana ya kujitolea katika Uislamu ni pana zaidi ya kutoa mali au muda tu – ni wito wa kiroho, kijamii, na kisiasa wa kuleta mabadiliko chanya. Katika nyakati za sasa, changamoto kama ugaidi na migogoro kama ule wa Gaza zinaweka dhana hii katika majaribu, lakini pia zinaipa nafasi ya kuangaza.

Kujitolea halisi ni kushiriki katika juhudi za amani, msaada kwa waathirika, na kupigania haki kwa njia ya halali na isiyokiuka misingi ya dini. Kwa muktadha huu, kujitolea katika Uislamu ni nyenzo muhimu ya kujenga jamii ya haki, huruma na mshikamano.